Wrede migratiepraktijken in Litouwen discriminerende sommige nationaliteiten meer dan andere

• Litouwse autoriteiten creëerden een 'hiërarchie van lijden' voor asielzoekers in de registratiecentra van het land
• Bepaalde nationaliteiten worden gediscrimineerd, bijvoorbeeld door verlenging van hun detentie, met ernstige gevolgen voor hun geestelijke gezondheid
• Artsen zonder Grenzen dringt er bij de Litouwse autoriteiten op aan om de langdurige detentie onmiddellijk te beëindigen en een rechtvaardig asielsysteem in te voeren dat de waardigheid van mensen die veiligheid zoeken respecteert.

Ongeveer 700 mensen worden vastgehouden in Kybartai, Pabrade, Rukla en Naujininkai Foreigner Registration Centres (FRC's) in Litouwen, nadat ze in 2021 de grens met Wit-Rusland zijn overgestoken. Veel van deze mannen, vrouwen en kinderen zijn uiterst kwetsbaar en ondergingen zeer traumatiserende gebeurtenissen. Detentie verergert het lijden van deze mensen alleen maar.

“Veel van de mensen die worden vastgehouden, hebben diep traumatische ervaringen overleefd”, zegt Georgina Brown, Landmanager van Artsen Zonder Grenzen in Litouwen. “Maar in plaats van in te spelen op hun behoeften, verergeren de Litouwse autoriteiten hun geestelijk lijden door hen vast te zetten en in het ongewisse te houden. Deze mannen, vrouwen en kinderen zijn onzeker over hun toekomst, doodsbang om gewelddadig teruggedwongen te worden naar het gevaar waarvoor ze zijn gevlucht, en opgesloten te worden zonder vrijheid, autonomie of adequate bescherming. De veerkracht van mensen neemt af en hun lijden zal alleen maar exponentieel toenemen. Verschrikkelijk genoeg weten we dat sommige nationaliteiten meer kans hebben om hun detentie verlengd te zien, waardoor er een hiërarchie van lijden ontstaat waar de Litouwse autoriteiten zich diep voor zouden moeten schamen.”

Indiërs en Nigerianen zwaarst gediscrimineerd

Artsen zonder Grenzen heeft vastgesteld dat sommige nationaliteiten aanzienlijk meer kans hebben om langer vastgehouden te worden, in hechtenis te blijven nadat hun detentiebevel is verlopen, of dat de beperkte bewegingsvrijheid die ze mogelijk hebben gekregen, wordt ingetrokken. Zo vormen Nigerianen 16% van de bevolking in Kybartai FRC in augustus 2022, maar bijna 28% van hen zagen hun detentie verlengd. Indiërs vormen slechts 6% van de mensen in deze populatie, maar maken meer dan 15% uit van de huidige verleningen. Russische en Wit-Russische asielzoekers die recentelijk in de FRC zijn aangekomen daarentegen, worden helemaal niet in hechtenis genomen, en 100% van hen heeft beperkte bewegingsvrijheid gekregen. De grootste nationaliteitsgroep maakt 18% van de bevolking uit, maar minder dan 2% van de verlenging van detentie.

Artsen zonder Grenzen ziet dit patroon terug in andere FRC's in Litouwen, ook op plaatsen waar het bijna onmogelijk is om precieze gegevens te verzamelen. We ontvangen talrijke berichten van sommige FRC's dat sommige nationaliteiten, waaronder Nigerianen en Congolezen, meer dan andere het slachtoffer zijn van discriminerende migratiepraktijken. Zo worden ze vaker vastgehouden na het verstrijken van hun detentiebevel zonder een wettelijk gemandateerde door de rechtbank uitgevaardigde verlenging, en wordt hun beperkte bewegingsvrijheid vaker ingetrokken (terugkeer naar detentie).

"Wij Afrikanen zijn er nog steeds", zegt een man die in een Litouwse FRC wordt vastgehouden tegen Artsen Zonder Grenzen. “Andere nationaliteiten waren de meerderheid. En nu zijn ze allemaal vertrokken, en wij Afrikanen blijven. Er zijn zoveel dingen die niet gelijk werden behandeld. Ze behandelen ons anders. Ik voel me hier niet slecht over, want het is niet vreemd voor mij. Je moet gewoon accepteren hoe het leven is. Je moet gewoon blijven ademen. Als je 12 maanden bleef ademen, kun je blijven ademen.”

Een rechtvaardig asielsysteem

Litouwen draagt op beschamende manier bij aan de wereldwijde aantasting van de mensenrechten van vluchtelingen, migranten en asielzoekers. Van een waardige en humane behandeling, evenals van fundamentele mensenrechten, waar deze mensen nochtans recht op hebben terwijl ze internationale bescherming zoeken, is geen sprake. Daarom roept Artsen Zonder Grenzen op tot onmiddellijke beëindiging van langdurige detentie en voor de implementatie van een rechtvaardig asielsysteem dat de waardigheid, gezondheid en mensenrechten respecteert van mannen, vrouwen en kinderen die veiligheid zoeken in Litouwen.

"Ik ben zo wanhopig, ik heb geprobeerd mezelf pijn te doen omdat ik uit deze gevangenis wil", zegt een man die vastzit in een FRC in Litouwen. “Ik nam me vaak voor om zelfmoord te plegen. Je hebt pijn, je schaamt je, je wordt misbruikt. En dus is dit de gevangenis. Ik was wanhopig. Ik was zo depressief. Maar ik kan mezelf niet van kant maken. We hebben meer moed nodig. Ik ben niet te gebroken."

---

Sinds januari 2022 biedt AZG eerstelijnsgezondheidszorg (tot mei 2022) en geestelijke gezondheidszorg aan de mensen die in Litouwen worden vastgehouden. Artsen Zonder Grenzen blijft zich er echter pijnlijk van bewust dat dit werk detentie niet kan aanpakken als de oorzaak van het lijden van mensen. Van de patiënten aan wie Artsen Zonder Grenzen tussen januari en maart 2022 geestelijke gezondheidszorg verleende, noemde meer dan 70% detentie als de belangrijkste oorzaak van hun behoefte aan ondersteuning.

Over de hele wereld ziet Artsen Zonder Grenzen hoe vijandig migratiebeleid en -praktijken, zoals willekeurige en langdurige detentie, geen enkel doel dienen. Wanneer autoriteiten mensen op deze wrede manier behandelen, het hen van hun vrijheid, hoop en autonomie beroven, heeft dat ernstige gevolgen. Het kan levens vernietigen.