Rapport Oost-Congo: Nieuwe golf van geweld in Ituri brengt burgers verder in gevaar

Al tientallen jaren zijn de mensen in Ituri - in het noordoosten van de DRC - zowel directe doelwitten als collateral damage in een complex conflict dat wordt gekenmerkt door geweld, etnische verdeeldheid en de deelname van verschillende gewapende groepen. Het conflict belemmert de toegang tot gezondheidszorg en de manieren waarop gezinnen voedsel kunnen vinden sterk, terwijl de beperkte verstrekking van humanitaire hulp nog meer lijden veroorzaakt onder een bevolking die weinig internationale aandacht krijgt.

Artsen Zonder Grenzen roept alle gewapende groepen in Ituri op om de burgers en de gezondheidsinstellingen te ontzien, omdat deze toevluchtsoorden essentieel zijn voor het overleven van de lokale gemeenschappen.

Geweld tegen burgers

Door het geweld in Ituri zijn volgens de VN¹ sinds het begin van het jaar ongeveer 100.000 mensen ontheemd geraakt. ​ Alleen al in januari en februari meldde de VN een toename van geweld tegen burgers, met aanvallen waarbij meer dan 200 mensen omkwamen en tientallen gewond raakten. In februari behandelden de medische teams van AZG kinderen van 4 jaar en zwangere vrouwen met machetes en schotwonden na aanvallen van milities in het Djugu-gebied.

“Deze meest recente aanvallen volgen op tientallen jaren van geweld en de verwoestende gevolgen daarvan voor burgers, waaronder vrouwen en kinderen in Ituri”, zegt Alira Halidou, hoofd van AZG-missie in de DRC. “De crisis hier wordt gekenmerkt door herhaalde ontheemding, waarbij het geweld burgers dwingt om hun leven opnieuw op te pakken en opnieuw te beginnen. Wat nog erger is, is dat de verhalen die patiënten en gemeenschappen ons vertellen slechts het topje van de ijsberg zijn.”

Toegang tot gezondheidszorg belemmerd

Slechts een klein deel van de bevolking heeft toegang tot gezondheidszorg in Ituri, waar ook de infrastructuur geregeld aangevallen wordt. In Djugu moest het algemeen ziekenhuis van Fataki half maart zijn activiteiten staken en patiënten evacueren na bedreigingen door gewapende groepen. Deze sluiting treft duizenden mensen die geen toegang hebben tot medische zorg. In de gezondheidszone Drodro, ook in Djugu, is bijna 50 procent van de gezondheidscentra geheel of gedeeltelijk verwoest en moesten ze worden verplaatst. Toen het geweld vorig jaar rond deze tijd escaleerde, werd een patiënt in haar bed gedood bij een gewapende aanval op het algemene ziekenhuis van Drodro.

Deze aanvallen maken niet alleen patiënten terughoudend om naar medische voorzieningen te gaan, maar brengen ook medisch personeel in gevaar. Een arts die voor het rapport werd geïnterviewd, vertelde hoe hij, toen een gezondheidscentrum twee maanden dicht moest, toch nog keizersneden uitvoerde.

“Het was gevaarlijk en ik riskeerde mijn leven, maar we hadden geen keus,” zei de dokter. “We moesten erheen sluipen en de vrouwen opereren, anders waren ze gestorven.”

Kinderen en zwangere vrouwen met schot- en macheteverwondingen

Meer dan de helft van de 39 slachtoffers van geweld die AZG tot half maart 2025 behandelde in de Salama-kliniek in Bunia waren vrouwen en kinderen. Een moeder, van wie de 4-jarige gewond raakte, verloor haar 6 maanden oude baby en haar man tijdens een aanval met een machete. Twee zussen van 4 en 16 jaar kregen macheteslagen in het hoofd en de armen, en hun moeder (8 maanden zwanger) werd ook ernstig verwond door meerdere machetewonden. We behandelden een 9-jarige jongen met een schotwond in de buik die zijn moeder en twee broers en zussen zag vermoord worden met machetes.

Ook wie zijn toevlucht zoekt in ontheemdenkampen, isnog steeds niet veilig. In september 2024 behandelde AZG vijf burgers met schotwonden na een aanval op het kamp Plaine Savo, in de gezondheidszone van Fataki.

Wanneer de aanvallen op burgers toenemen, stijgt ook het aantal slachtoffers van seksueel geweld dat naar de AZG-voorzieningen komt. Vooral vrouwen worden aangevallen wanneer ze op zoek gaan naar middelen om zichzelf en hun gezin te voeden. In Drodro werd in 2023 en 2024 ongeveer 84% van de door AZG behandelde slachtoffers van seksueel geweld aangevallen tijdens hun werk op het veld, bij het verzamelen van brandhout of onderweg.

Stijgende behoeften waarin niet wordt voorzien

Ondanks de inspanningen van het ministerie van Gezondheid, AZG en andere humanitaire organisaties zijn de behoeften van de mensen veel groter dan de beschikbare middelen. De voedselonzekerheid in Ituri is in 2024 sterk toegenomen en is nu chronisch voor 43% van de bevolking. Door de slechte hygiënische omstandigheden en de bouwvallige onderkomens in de ontheemdenkampen verspreiden diarree en ademhalingsziekten zich gemakkelijk, vooral bij kinderen onder de 5 jaar.

De mensen in Ituri moeten veilige toegang tot gezondheidszorg krijgen en mogen niet gedwongen worden om hun leven te riskeren op zoek naar voedsel en andere behoeften.

​¹ RDC : près de 100.000 personnes déplacées par des violences en Ituri | ONU Info