Opnieuw tragische schipbreuk die voorkomen kon worden

“Deze tragische schipbreuk voor de kust van Griekenland is opnieuw een gebeurtenis die voorkomen kon worden”, zegt Juan Mathias Gil, de coördinator van de zoek-en-reddingsactiviteiten van Artsen Zonder Grenzen. “De krokodillentranen van de Europese leiders tonen de hypocrisie van het huidige Europese migratiebeleid. De ramp is het gevolg van het ontbreken van veilige en legale wegen om naar Europa te komen. We hebben dit eerder gezien, in verschillende gebieden die grenzen aan Europa, zoals wat er gebeurde in Cutro, Zuid-Italië in februari 2023 warbij 94 mensen omkwamen.

De nieuwe slachtoffers verhogen de nu al vreselijke tol van 1.166 mensen die sinds begin dit jaar op zee zijn omgekomen. De Middellandse Zee is de dodelijkste grens ter wereld en we roepen verantwoordelijke Europese staten nóg maar eens op om hun verplichting na te komen om veilige en legale routes te creëren; om reddingsacties op zee te coördineren en uit te voeren en om een speciaal proactief, door de staat geleid search-and-rescue-mechanisme op te zetten.”

Doden op zee
​De humanitaire situatie in het centrale Middellandse Zeegebied blijft onmenselijk. Boten blijven zinken en mensen blijven sterven: 1.417 mensen werden in 2022 als dood of vermist opgegeven en al meer dan 522 in 2023, volgens het IOM. Het werkelijke aantal dodelijke slachtoffers ligt waarschijnlijk veel hoger.

Er zijn geen veilige wegen die mensenlevens en bescherming op de eerste plaats zetten

Al bijna 10 jaar roept Artsen zonder Grenzen op tot nieuw beleid met een gemeenschappelijke Europese aanpak van migratie en ​ met toegankelijke en aangepaste gezondheidsdiensten voor mensen die bescherming zoeken in Europa.

De oplossingen die nu worden voorgesteld, bieden geen antwoord op het aanhoudende en vermijdbare verlies aan mensenlevens aan de grenzen van Europa. Wie veiligheid zoekt in Europa, moet dat via veilige wegen kunnen doen, en plaatsen waar bescherming niet mogelijk is, zoals Libië, moeten geëvacueerd worden. Ook andere mogelijkheden zoals gezinshereniging, hervestiging van vluchtelingen en andere aanvullende beschermingstrajecten zijn nodig, evenals trajecten voor werk en studie.

Het contrast met de alomvattende en snelle reactie van Europa op mensen die Oekraïne ontvluchten sinds februari 2022 is op zijn zachts gezegd schril. ​ Nochtans blijkt uit die reactie dat migratie geen kwestie is van capaciteit maar van politieke bereidheid. Europa is in staat is mensen waardig te verwelkomen en deze norm moet toegepast worden op iedereen die zijn toevlucht zoekt in Europa.

Onderscheppingen en gedwongen terugkeer
​
​Europese regeringen blijven het migratiebeheer uitbesteden aan de Libische regering. In 2021 steunden de EU en Italië in toenemende mate de capaciteit van de Libische kustwacht om onderscheppingen uit te voeren door middel van donaties en reparaties van patrouilleboten. De ondersteuning begon in 2016 met de opleiding van Libische kustwachten als onderdeel van de operatie EUNAVFOR MED Sophia.
​
​In 2022 werden ca. 23.600 mensen onderschept door de Libische kustwacht en teruggebracht naar detentiecentra in Libië. In 2023 zijn al meer dan 3.900 mensen onderschept en teruggestuurd.

Europa heeft geen zoek-en-reddingssysteem en zoek-en-reddings ngo’s worden gecriminaliseerd

Artsen Zonder Grenzen roept al jaren op tot versterking van het zoek-en-reddings of “Search and Rescue (SAR)”-mechanisme op zee. Het dramatische gebrek aan SAR-capaciteit zorgt voor de hoogste sterftecijfers op zee van de afgelopen jaren in het centrale Middellandse Zeegebied. Sinds begin 2023 zijn 441 mensen om het leven gekomen of vermist op de route door het centrale Middellandse Zeegebied (tussen Libië/Tunesië en Italië), waardoor het het meest dodelijke kwartaal is sinds 2017.

AZG is aanwezig in het centrale Middellandse Zeegebied als direct gevolg van de geleidelijke en beschamende terugtrekking van Europese staten. Het bestaande beleid dt migratiebevoegdheden delegeert naar andere landen (zoals het akkoord tussen Italië en Libië) dat de lidstaten met steun van de EU invoerden, stelt Europese staten in staat hun verantwoordelijkheden op het gebied van mensenrechten (zoals het recht op asiel) te ontlopen en geweld en misbruik in verband met het migratiebeheer in Libië en andere derde landen mogelijk te maken.

Tegelijkertijd gaat de criminalisering en belemmering van SAR-ngo's door: de nieuwe Italiaanse wetgeving van begin 2023 was duidelijk gericht op NGO-SAR-actoren en leidde tot de aanhouding van het reddingsschip van AZG, is slechts het laatste voorbeeld van hoe de Italiaanse regering administratieve bevoegdheden misbruikt om civiele pogingen om mensen op zee te redden te verhinderen.

Wat wilt Artsen Zonder Grenzen?

De EU en haar lidstaten moeten onmiddellijk een einde maken aan het wijdverbreide geweld en de straffeloosheid aan de EU-grenzen, stoppen met het exporteren van gewelddadig grensbeheer naar buurlanden en zorgen voor een veilige doorgang voor degenen die bescherming nodig hebben.

Artsen Zonder Grenzen herhaalt haar oproep aan de EU en haar lidstaten om ervoor te zorgen dat iedereen die in de EU aankomt, toegang heeft tot hulp, opvang en gezondheidszorg.

EU-lidstaten, en de kuststaten in het bijzonder, moeten hun verplichting nakomen om reddingsacties op zee te coördineren en uit te voeren, en een proactief, door de staat geleid Europees SAR-mechanisme opzetten.

Over grensgeweld

Verschillende van onze patiënten melden ervaringen van traumatische onderschepping en gedwongen terugkeer, zowel op zee als op het land, door veiligheids- en grensautoriteiten bij hun eerdere pogingen om Europa te bereiken. De medische teams van AZG hebben bij verschillende gelegenheden gewaarschuwd voor de ernstige gevolgen van zowel direct als indirect grensgeweld en de gevaarlijke route voor de fysieke en psychologische gezondheid van de mensen die we helpen.

De Europese Unie moet rekening houden met deze rapporten en beschuldigingen die uitgebreid zijn gedocumenteerd door meerdere actoren. Veiligere routes en adequate opvangvoorzieningen voor degenen die bescherming zoeken zijn een must.

Zee- en landgrenzen: EU-landen hebben de plicht ervoor te zorgen dat mensen die aan de Europese grenzen aankomen asiel kunnen aanvragen en dat hun rechten worden gegarandeerd en gerespecteerd. Alle mensen die conflicten ontvluchten of veiligheid zoeken, moeten humaan worden behandeld en hun waardigheid moet worden gerespecteerd, onder meer door het verstrekken van tijdige medische zorg.

Over obstructie van humanitaire hulp

EU-grenspraktijken, gedocumenteerd in projecten van Artsen zonder Grenzen langs de buitengrenzen van de EU, beperken de toegang van Artsen Zonder Grenzen om essentiële medische en geestelijke gezondheidszorg te bieden aan mensen die onderweg zijn aanzienlijk, waardoor het leven van toch al kwetsbare mensen nog meer in gevaar komt. EU-regeringen moeten zorgen voor toegang tot getroffen bevolkingsgroepen en een gunstig klimaat voor ngo's om hulp te bieden op basis van de behoeften van mensen.

Op 16 juni 2016 kondigde Artsen zonder Grenzen aan dat wij geen financiering meer zullen ontvangen van de EU en de lidstaten, waarmee we ons verzet uitspraken tegen het rampzalige afschrikkingsbeleid en de toenemende pogingen om mensen die bescherming zoeken weg te duwen van de Europese kusten.
​
​Zeven lange jaren later blijft onze beslissing relevant en geldig. Tragisch bevestigd door de schipbreuk bij Pylos eergisteren, waarvoor we nogmaals ons diepe verdriet uiten en de bereidheid van onze teams om alle hulp te bieden aan mensen in nood.We zullen niet toestaan dat het nieuws over de dood van mensen die veiligheid zoeken normaal wordt! We zullen ons er keer op keer aan houden: #EU-beleid is niet effectief en weerhoudt mensen in nood er niet van om veiligheid te zoeken. Ze duwen ze gewoon naar gevaarlijkere ontsnappingsroutes, met verwoestende gevolgen.
​

In heel Europa is Artsen Zonder Grenzen (AZG) getuige van mensen op de vlucht die op zee worden achtergelaten om te verdrinken, aan de grenzen worden onderschept en worden teruggedrongen, die humanitaire hulp worden geweigerd en die gecriminaliseerd worden omdat ze veiligheid zoeken. Nog in mei publiceerden we een migratierapport rond de institutionalisering van geweld door de EU.