Noord-Kivu, DRC: hoge nood aan meer respons door internationale actoren

In Noord-Kivu, in het oosten van de Democratische Republiek Congo (DRC), broeit een humanitaire ramp. De afgelopen 12 maanden ontvluchtten ongeveer een miljoen mensen hun huizen om te ontsnappen aan gevechten die verband houden met de heropflakkering van gewapende groepering M23. De humanitaire situatie was al kritiek vóór het geweld. Schermutselingen verhinderen toegang tot allerhande hulp, waardoor gezondheidsrisico’s exponentieel toenemen. Voor Artsen Zonder Grenzen is de huidige humanitaire respons zeer ontoereikend. In sommige gebieden behandelt AZG 70% meer kinderen voor ondervoeding dan het jaar ervoor. De internationale medisch-humanitaire organisatie roept de internationale gemeenschap en de autoriteiten dringend op tot meer inspanningen om tegemoet te komen aan de behoeften van de mensen.

"De situatie in Noord-Kivu is alarmerend", zegt Raphaël Piret, die AZG vertegenwoordigt in de DRC."Je hoeft alleen maar te kijken naar de erbarmelijke omstandigheden waarin mensen aan de rand van de provinciehoofdstad Goma leven om te beseffen dat de respons niet aan de behoeften voldoet. Toch zijn er veel humanitaire organisaties actief in het oosten van de DRC. Maar we zien een humanitaire en gezondheidsramp zich voor onze ogen ontvouwen.”

Honderdduizenden ontheemden kamperen rond Goma

Alleen al de afgelopen maanden zijn honderdduizenden mensen hun huizen en dorpen ontvlucht en wonen nu bij gastgezinnen of op informele locaties. Aan de rand van Goma zijn het afgelopen jaar ongeveer 3.000 onderkomens gebouwd, die momenteel zo'n 15.000 mensen huisvesten. Maar ettelijke malen dat aantal mensen verkeert in nood. “Honderdduizenden ontheemden kamperen momenteel rond de stadspoorten”, zegt Abdou Musengetsi, projectcoördinator van Artsen Zonder Grenzen in Goma. "Gezinnen zijn al maanden overgeleverd aan regen, epidemieën en geweld. We verzorgen elke dag zorgwekkende aantallen slachtoffers van seksueel geweld in onze medische voorzieningen."

Artsen Zonder Grenzen werkt sinds mei 2022 op informele ontheemdenlocaties rond Goma. Teams bieden gratis medische zorg, vervoeren drinkwatervoorraden en bouwen latrines en douches. In Bulengo, een informele nederzetting 10 km ten westen van Goma, is er slechts één latrine voor bijna 500 mensen – minder dan een tiende van wat nodig is om te voldoen aan de basisnormen voor humanitaire noodgevallen. In de naburige nederzetting Lushagala moeten ontheemden overleven met iets meer dan een liter schoon water per dag, ruim onder de aanbevolen 15 liter water per dag.

Ziektes krijgen vrij spel

Ontoereikende en overvolle schuilplaatsen en een gebrek aan schoon water en latrines creëren ideale omstandigheden voor de verspreiding van ziekten.In de afgelopen maanden braken mazelen en cholera uit in locaties ten noorden van Goma, in het Nyiragongo-gebied. Nu is ook in Bulengo en Lushagala de gezondheidssituatie kritiek geworden, met gevallen van vermoedelijke mazelen en cholera die zich de afgelopen weken vermenigvuldigden.“Alleen al in Bulengo hebben we in maart bijna 2.500 patiënten met cholerasymptomen en meer dan 130 kinderen met mazelen behandeld”, zegt Musengetsi.

Volgens de VN zijn vandaag naar schatting 2,5 miljoen mensen ontheemd in de provincie Noord-Kivu.Naarmate de gevechten voortduren, kunnen nog meer mensen gedwongen worden hun huizen te verlaten en hulp nodig hebben om te overleven.

Kiezen tussen eten of behandeling?

Ook ten noorden van Goma grijpt de crisis om zich heen, zo stellen AZG-teams vast in Masisi, Rutshuru en Lubero. Bewoners kunnen hun oogst niet verkopen door de constant bewegende frontlinies, medische voorzieningen hebben geen medicijnen meer door bevoorradingsproblemen en dat alles bovenop een economische crisis. ​

"Mensen moeten kiezen tussen eten of behandeling", verklaart Monique Doux, AZG-projectcoördinator in Rutshuru. "Degenen die de eten én zorg kunnen betalen, moeten nog steeds op zoek naar een functionerende gezondheidsinstelling, wat betekent dat ze uren te voet onderweg kunnen zijn.”

Volgens de Verenigde Naties loopt meer dan een derde van de bevolking van Noord-Kivu, oftewel 3 miljoen mensen, het risico op voedselonzekerheid door de stijgende prijzen. "In de gezondheidscentra die wij ondersteunen in het Rutshuru-gebied hebben wij in 2022 bijna 70% (>8.500) meer ondervoede kinderen behandeld dan in 2021 ", zegt Monique Doux. "We hebben de indruk dat de gemeenschappen hier in de steek zijn gelaten. AZG is al maandenlang de enige humanitaire organisatie in Rutshuru, maar de behoeften van de inwoners overstijgen ruimschoots onze capaciteit.”

"Er is geen tijd meer te verliezen", besluit Raphaël Piret. "De humanitaire gemeenschap en de autoriteiten moeten hun inspanningen dringend en intens opschroeven zodat alle mensen die het nodig hebben, geholpen kunnen worden, waar ze zich ook bevinden; terwijl alle partijen in het conflict zich ertoe moeten verbinden de toegang voor humanitaire organisaties te vergemakkelijken.

Over onze noodhulp 

In april 2022 begon Artsen Zonder Grenzen met medische noodhulp voor ontheemden in het Rutshuru-gebied. Sinds de eerste toestroom van ontheemden naar Goma in mei 2022, hebben AZG-noodteams medische zorg verleend, schoon water aangevoerd en betere hygiënische omstandigheden in verschillende ontheemdenzones geïnstalleerd. Dit begon in Munigi en Kanyaruchinya, en meer recentelijk in Bulengo en Lushagala. In februari 2023 hebben onze teams ook humanitaire en medische bijstand verleend aan ongeveer 30.000 tijdelijk ontheemden in de stad Mweso. AZG versterkt momenteel haar respons voor ontheemden in Kayna, in het Lubero-gebied, en in Minova, in de provincie Zuid-Kivu. 

Tegelijkertijd zetten de AZG-teams hun reguliere activiteiten voort in Goma, Rutshuru, Kibirizi, Bambo, Binza, Mweso, Masisi en Walikale, waar zij essentiële zorg verlenen aan duizenden mensen in Noord-Kivu.