Lybië: artsen en psychologen van Artsen Zonder Grenzen steunen rouwend Derna
Twee weken nadat verwoestende overstromingen de Lybische stad Derna overspoelden en duizenden mensen omkwamen in een paar uur tijd, komen zoek- en reddingsoperaties ten einde en kan de wederopbouw beginnen. De behoefte aan psychologische verlichting is enorm onder de mensen van Derna. Artsen Zonder Grenzen (AZG) legt bij haar medische interventie dan ook de nadruk op geestelijke gezondheidszorg voor mensen die alles verloren hebben, maar ook voor medisch personeel en vrijwilligers. Michel Olivier Lacharité, hoofd van de noodhulpafdeling van Artsen Zonder Grenzen in Derna, legt uit.
Hoe is de algemene situatie in Derna, twee weken na de storm?
De bevolking werd heel zwaar getroffen wordt door de ramp. Veel mensen zijn hun huis of familieleden kwijtgeraakt – vaak allebei. Het is duidelijk dat bijna iedereen in de stad momenteel rouwt en pijn heeft. Twee weken na de overstromingen heeft het bergen van lichamen onder het puin geen prioriteit meer. Op zee worden wel nog sommige lichamen geborgen. En volgens de zoek- en reddingsteams zal de stroming de komende weken lijken blijven aanvoeren.
Wat het meest opviel toen we in Derna aankwamen, was de omvang van de vernietiging. We praten over overstromingen, dat is waar, maar het is in werkelijkheid de vernietiging van de twee dammen, in de nacht van de 10e, terwijl iedereen sliep, die het centrum van de stad verwoestte en alles en iedereen binnen een paar uur wegveegde. Als gevolg van deze enorme overstromingen waren er relatief weinig mensen met verwondingen of trauma, maar helaas een groot aantal doden. De autoriteiten concentreren zich op de wederopbouw van een brug tussen het oostelijke en westelijke deel van Derna, aangezien de stad letterlijk in tweeën is gesplitst. Maar grote aantallen mensen zijn getraumatiseerd of verloren alles in de zondvloed en hebben grote nood aan geestelijke gezondheidszorg.
Hoe zit het met het gezondheidszorgsysteem in Derna? Ondersteunt Artsen zonder Grenzen al gezondheidsstructuren?
Op het gebied van de gezondheidszorg is het ziekenhuissysteem niet overweldigd. De ramp veroorzaakte slechts een beperkte toename van het aantal patiënten. Het ziekenhuissysteem gaat goed om met de situatie, en veldhospitalen opgezet door buitenlandse overheden waren een paar dagen na de storm operationeel. Toch zijn sommige centra voor primaire gezondheidszorg verwoest door de overstromingen, en veel medisch en paramedisch personeel is bij de overstroming omgekomen of rouwt nu om familieleden of collega's. Vele vrijwilligers uit heel Libië bieden een helpende hand.
Sinds 20 september ondersteunt Artsen Zonder Grenzen twee centra voor eerstelijnsgezondheidszorg. Tot op heden hebben onze artsen al 537 consultaties uitgevoerd in de basisgezondheidszorgcentra van Embokh en Salem Sassi en in het Oum Al Qura-schoolopvangcentrum. De consultaties hadden vooral betrekking op niet-overdraagbare ziekten (diabetes, hoge bloeddruk) bij volwassenen en luchtweginfecties en diarree bij kinderen.
Veel patiënten die door onze artsen werden gezien, waren nog steeds in shock en sommigen vertoonden tekenen van psychologisch trauma. Sommige kinderen weigerden water te drinken, uit angst om te verdrinken. Patiënten klaagden over flashbacks, over het niet kunnen slapen tussen 02.30 uur en 05.00 uur – het precieze tijdstip waarop de dodelijke golf de stad in het donker van de nacht op 10 september overspoelde.
Na twee weken kunnen we zien dat veel zorgpersoneel nog steeds vermist is of in rouw is, en dat de vrijwilligers die de eerste dagen kwamen helpen, beginnen te vertrekken.
Hoe biedt Artsen Zonder Grenzen zorg voor deze onzichtbare wonden?
Ons team van psychologen verleent geestelijke gezondheidszorg aan twee prioritaire groepen onder de bevolking van Derna: degenen die alles verloren hebben en nu in tijdelijke onderkomens wonen; en medisch of paramedisch personeel en vrijwilligers die in gezondheidszorginstellingen werken. Mensen in deze laatste groep hebben soms familieleden, collega's en vrienden verloren, en bovendien werken ze aan de frontlinie, waar ze ze zorg bieden aan overlevenden of zelfs helpen om dode lichamen te evacueren, wat een traumatische ervaring kan zijn.
We richten onze inspanningen op onze activiteiten op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg, inclusief individuele consultaties en focusgroepen in opvangcentra en in de twee centra voor eerstelijnsgezondheidszorg die we ondersteunen. We zijn van plan onze activiteiten op te schalen om geestelijke gezondheidszorg te bieden aan iedereen die dat nodig heeft.
Staan onze teams voor uitdagingen?
Personeel van Artsen Zonder Grenzen kon pas drie dagen na de ramp in Derna aankomen, vanuit West-Libië, waar AZG al bestaande projecten had. Vandaag blijft onze inzet beperkt omdat het verkrijgen van visa voor het internationale personeel een lang proces kan zijn. Dat kan verhinderen dat we onze activiteiten snel opschalen. Onze samenwerking met de autoriteiten en met lokaal ingehuurde teams was echter zeer goed. We zullen de komende dagen bekijken hoe de structuren georganiseerd zullen worden en onze opzet herzien op basis van de behoeften en onze toegevoegde waarde.