Goma, DRC: AZG roept op tot waardige en vrijwillige terugkeer voor ontheemden, en tot dringende hulp

13 februari 2025 - Honderdduizenden ontheemden die onderdak hebben gevonden in kampen in en rond de stad Goma, in de provincie Noord-Kivu in de Democratische Republiek Congo, zijn de afgelopen drie weken zwaar getroffen door extreem geweld en velen verlaten nu de kampen. Nu het vertrek uit de kampen steeds sneller gaat, roept AZG op om mensen op vrijwillige basis te laten reizen en om dringend humanitaire hulp te bieden waar die nodig is.

Sinds de gevechten in Goma zijn geluwd en M23/AFC (Alliance Fleuve Congo) delen van de regio in handen heeft, zijn er veel bewegingen waargenomen in de ontheemdenkampen en op de wegen. Sommige kampen lopen snel leeg, met grote aantallen mensen die op weg zijn naar naburige gebieden, waaronder hun plaats van herkomst. Medewerkers van Artsen Zonder Grenzen hebben ook gezien dat ontheemden richting de stad Goma gingen, terwijl sommige ontheemden uit vernielde kampen naar de overgebleven kampen ten westen van Goma gaan.

“Deze week zijn sommige kampen in slechts een paar uur tijd grotendeels leeggelopen”, zegt Thierry Allafort-Duverger, hoofd van de noodhulpprogramma's van AZG in Goma. “Mensen vertrekken met het weinige dat ze hebben. We weten niet in welke omstandigheden ze naar huis zullen reizen of wat ze daar zullen aantreffen. Maar het is cruciaal dat deze verplaatsingen vrijwillig zijn en dat de opvang in de gebieden waar ze naar terugkeren veilig is.”

Ontheemden lijken de kampen om een aantal redenen te verlaten. Veel bewoners van de kampen maken melding van evacuatiebevelen die naar verluidt zijn gegeven door leden van de M23, terwijl anderen officiële berichten ontvangen die het tegendeel beweren. Anderen uiten de wens om te vertrekken na jaren in wanhopige omstandigheden te hebben geleefd. Sommigen kiezen er echter voor om in de kampen te blijven, onzeker over de veiligheidsomstandigheden en wat ze thuis kunnen aantreffen.

“De berichten blijven verwarrend en onduidelijk, maar wat zeker is, is dat de bevolking zich grote zorgen maakt en heen en weer wordt geslingerd tussen geruchten en de realiteit”, zegt Allafort. “Gezinnen zijn extreem kwetsbaar. Humanitaire hulp is meer dan noodzakelijk, zowel voor degenen die vertrekken als voor degenen die blijven. Helaas zien we dat een aantal ngo's hun activiteiten niet hebben kunnen hervatten of hun diensten hebben opgeschort en hun structuren in de kampen hebben ontmanteld.”

Dat de bevolking kwetsbaar is en hulp nodig heeft, blijkt uit het feit dat AZG-teams de afgelopen dagen hebben gezien hoe sommige mensen humanitaire voorzieningen ontmantelden en alles meenamen wat van nut kon zijn: stoelen, metalen platen, dekzeilen, touwen enzovoort. Andere mensen hebben echter geprobeerd om de structuren van Artsen Zonder Grenzen te beschermen tegen plundering. “In Lushagala, bijvoorbeeld verdween maandag in een paar uur tijd een AZG-kliniek en een centrum voor de behandeling van cholera”, zegt Allafort.

Voor mensen die de kampen verlaten, maakt Artsen Zonder Grenzen zich vooral zorgen over de toegang tot gezondheidsdiensten wanneer ze terugkeren naar hun plaats van terugkeer. Na meerdere jaren van oorlog zijn veel gezondheidsvoorzieningen geplunderd of verlaten en zullen ze niet in staat zijn om adequate medische zorg te bieden aan degenen die het nodig hebben, nu niet en op de langere termijn niet.

De afgelopen drie jaar waren de leefomstandigheden in de kampen rond Goma wanhopig, zelfs schandalig. Maar de situatie in de plaatsen waar mensen naar terugkeren zal waarschijnlijk net zo rampzalig zijn als NGO's, VN-organisaties en autoriteiten er niet in slagen om het minimale niveau van essentiële diensten te bieden. Humanitaire organisaties moeten gegarandeerd toegang hebben tot alle plaatsen van terugkeer, zegt AZG, en teruggekeerden moeten toegang hebben tot essentiële gezondheidsdiensten, inclusief steun voor overlevenden van seksueel geweld. Als deze diensten er niet zijn, dreigen de gezondheidsnoden van de mensen nog erger te worden.

Om een minimaal niveau van gezondheidszorg voor ontheemden in de terugkeergebieden te garanderen, heeft AZG mobiele klinieken opgezet op wegen die vanuit Goma naar het oosten en het noorden leiden. Teams voeren ook evaluaties uit in de gebieden waar mensen naar terugkeren.

Zelfs nu de situatie in en rond Goma snel verandert, blijft Artsen Zonder Grenzen essentiële hulp bieden aan mensen die nog steeds in de kampen leven. Dit omvat medische zorg, behandeling van ondervoeding, behandeling van cholera en zorg voor overlevenden van seksueel geweld. AZG verdeelt ook schoon water en voedsel en verbetert de sanitaire voorzieningen in de kampen. Ondertussen zorgen medische teams van AZG in de ziekenhuizen van Kyeshero en Virunga in Goma voor mensen die gewond zijn geraakt tijdens het geweld.