Global Aids Update 2019 (UNAIDS): hoog sterftecijfer herinnert eraan dat de strijd tegen hiv nog lang niet voorbij is

Global Aids Update 2019 (UNAIDS): hoog sterftecijfer herinnert eraan dat de strijd tegen hiv nog lang niet voorbij is

In 2018 stierven 770 000 mensen wereldwijd aan hiv. Dat zijn de verontrustende cijfers die UNAIDS vandaag publiceerde in de Global Aids Update 2019 in Eshowe, Zuid-Afrika. Tijdig gebruik van doeltreffende diagnostische instrumenten en van geneesmiddelen voor de behandeling van hiv/aids zouden de meeste sterfgevallen kunnen voorkomen. Toch is het jaarlijkse aantal sterfgevallen als gevolg van aids sinds 2014 slechts minimaal gedaald. Dat is erg zorgwekkend volgens Artsen Zonder Grenzen. Terwijl nog eens 2 miljoen mensen wereldwijd antiretrovirale therapie (ART) volgen, moeten alle actoren meer inzetten op de bestrijding van de infectieziekten die aids-sterfte mee veroorzaken, te beginnen met tuberculose en cryptokokkenmeningitis.

"In de ziekenhuizen die door Artsen Zonder Grenzen worden ondersteund in de Democratische Republiek Congo, Guinee, Malawi en elders, sterven veel patiënten binnen 48 uur na opname”, verklaart Dr. Gilles Van Cutsem, coördinator van de werkgroep rond hiv/aids van Artsen Zonder Grenzen. “Patiënten komen zeer ziek aan, vaak met ernstige opportunistische infecties zoals tuberculose, cryptokokkenmeningitis of Kaposi's sarcoom. Wanneer ze aankomen, is het soms te laat om ze nog te redden. Misschien zijn ze niet op tijd gediagnosticeerd of hebben ze geen toegang tot een levensreddende behandeling gehad." Aidsgerelateerde sterfgevallen worden voornamelijk veroorzaakt door een vertraagde diagnose, onderbrekingen in de behandeling en virologisch en immunologisch falen van de behandeling bij sommige mensen in behandeling.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat meer dan 30% van de mensen die wereldwijd met de behandeling van hiv beginnen, een gevorderde ziekte hebben met ernstige immuunsuppressie, waardoor ze een zeer hoog risico lopen op opportunistische infecties en sterfte. Eén op de drie aidsgerelateerde sterfgevallen wereldwijd is te wijten aan tuberculose, terwijl cryptokokkenmeningitis elk jaar honderdduizenden hiv-patiënten treft, goed voor 15 tot 20% van alle aidsgerelateerde sterftegevallen. Andere ernstige opportunistische infecties dragen ook bij aan aidsgerelateerde sterfte, hoewel ze kunnen worden genezen: pneumocystis en bacteriële longontsteking, sepsis, enz. Er is echter zeer weinig aandacht besteed aan het opsporen en beheren van mensen met gevorderde hiv en de toegang tot diagnostische tests en behandeling voor veel opportunistische infecties is zeer beperkt.

In de landen waar Artsen Zonder Grenzen werkt, ontbreken vaak diagnostische instrumenten zoals de telling van CD4-cellen, die nodig is voor de diagnose van geavanceerde hiv. TB-Lam en CrAg LFA, tests die een snelle diagnose van tuberculose en cryptokokkenmeningitis mogelijk maken, zijn ook nog steeds niet voldoende beschikbaar, voornamelijk in de eerstelijnsgezondheidszorg, waar de meeste mensen voor hun gezondheidszorgbehoeften gaan. "Veel patiënten gaan eerst naar de primaire gezondheidscentra wanneer ze zich ziek voelen. Als de primaire zorginstellingen niet uitgerust en opgeleid zijn om geavanceerde hiv te ontdekken, zullen risicopatiënten onopgemerkt en onbehandeld blijven; hun status zal verslechteren tot zij terminaal ziek zijn”, legt Van Cutsem verder uit.

In 2016 onderschreven de lidstaten van de Verenigde Naties de doelstelling om het aantal aidsgerelateerde sterfgevallen tegen 2020 met 50% te verminderen, tot minder dan 500.000 per jaar. Zes maanden voor het verstrijken van deze deadline zijn we nog ver verwijderd van deze doelstelling. Het sterftecijfer is op een jaar tijd slechts met 30.000 gedaald: 770.000 in 2018, vergeleken met 800.000 in 2017 en 840.000 in 2016. Met meer dan driekwart miljoen sterfgevallen per jaar is de daling van de sterfte dus gestagneerd.

De VN-lidstaten hebben ook ingestemd met de 90/90/90-doelstellingen van UNAIDS. Daarbij moet 90% van de mensen met hiv weten wat hun status is. Van wie positief testte, moet nog eens 90 % antiretrovirale middelen gebruiken. En bij de 90% van de mensen die behandeld worden, moet de virale lading onderdrukt zijn.

Vorige maand nog hebben Artsen Zonder Grenzen en het Zuid-Afrikaanse ministerie van Gezondheid aangetoond dat het mogelijk is om die 90/90/90-doelstellingen te bereiken en de incidentie in Eshowe, in de provincie KwaZulu Natal in Zuid-Afrika, te verminderen, door intensieve gemeenschapsdiensten te koppelen aan eerstelijnsgezondheidszorgvoorzieningen, ondersteund door training, begeleiding en monitoring. Hoewel bemoedigend, blijft Eshowe een uitzondering en slechts weinig andere districten, provincies of landen zullen de 90/90/90-doelstellingen in 2020 halen. In veel landen blijft de dekking van antiretrovirale behandeling te laag om een impact te hebben op het sterfte- en ziektecijfer. Voornamelijk de landen in West- en Centraal-Afrika moeten een versnelling hoger schakelen, maar worden geconfronteerd met een tekort aan internationale financiering, onder meer voor de uitbreiding van het aanbod in antiretrovirale behandeling. Deze landen en gemeenschappen moeten dringend de nodige middelen en steun krijgen om de gemeenschapsgerichte aanpak van hiv-tests en -behandeling – die in Eshowe zo succesvol is gebleken – te kunnen toepassen.

Regeringen, ministeries van Gezondheid, internationale organisaties, donoren en partnerorganisaties moeten hun inspanningen opvoeren en zich richten op het verminderen van de sterfte van mensen met hiv, met specifieke verhoogde aandacht voor het voorkomen, opsporen en behandelen van geavanceerde hiv-ziekten en aids.

"We kunnen niet het succes van Eshowe niet vieren terwijl elk jaar honderdduizenden mensen aan aids blijven sterven omdat ze geen toegang hebben tot de basiszorg voor HIV, ofwel omdat ze in verwaarloosde landen wonen, ofwel omdat ze deel uitmaken van verwaarloosde bevolkingsgroepen, ofwel omdat ze door het beleid worden genegeerd. Het voorkomen, opsporen en behandelen van gevorderde hiv en aids, vraagt meer aandacht en financiering, vooral in contexten met een lage dekkingsgraad zoals West- en Centraal-Afrika, en bij verwaarloosde bevolkingsgroepen", besluit Van Cutsem.