Geslagen, koud en ziek: de onmenselijke realiteit voor honderden migranten en asielzoekers die in Bosnië zijn gestrand
Het vriest net niet in Zavalje, een klein Bosnisch dorpje vlakbij de grens met Kroatië. Om half negen ’s ochtends staan Khaan* en 30 andere mannen voor de deur van het plaatselijke medisch centrum. Ze wachten tot ze ontvangen kunnen worden door het team van Artsen Zonder Grenzen, dat hen vier keer per week medische en psychische zorg biedt in een kleine kliniek.
"Twee weken geleden zat ik in 'het spel' - zo noemen we het als we de grens naar Kroatië proberen over te steken", zegt Khaan. "Maar de Kroatische politie pakte mij en iedereen in de groep op. Ze hebben ons in elkaar geslagen en onze jassen, tassen, telefoons, geld en schoenen meegenomen. Daarna stuurden ze ons terug naar Velika Kladusa in Bosnië. In mijn groep zaten ook kinderen van 12 jaar. De politie sloeg hen ook. Zo gebeurt het altijd."
Khaan is één van de ongeveer 20.000 mensen die dit jaar in Bosnië aankwamen in de hoop hun route naar het noorden verder te zetten. Met steeds strengere veiligheidsmaatregelen langs de grenzen van de Balkan blijven duizenden mensen op zoek naar alternatieve routes om bescherming te zoeken in andere Europese landen. De erbarmelijke levensomstandigheden bij het naderen van de winter, in combinatie met de - naar verluidt - gewelddadige pushbacks vanuit Kroatië, hebben van Bosnië één van de zwaarste migratieknelpunten in Europa gemaakt.
‘s Nachts, met temperaturen die dicht bij het vriespunt liggen, proberen bijna 4.000 mensen te slapen in verlaten gebouwen en geïmproviseerde shelters rond de grenssteden Bihac en Velika Kladusa of in tenten in het vluchtelingenkamp van Vucjak. Lokale autoriteiten boden dat kamp aan als een tijdelijke oplossing om onderdak te bieden aan degenen die buiten de officiële kampen moeten leven. Maar Vujcak voldoet aan geen enkele humanitaire norm. Bovendien ligt het in een gebied dat bezaaid is met landmijnen en waarvan de bodem vervuild is met methaan, een zeer brandbaar gas. Desondanks kondigden de autoriteiten op 13 november aan dat het kamp de hele winter door zal blijven zoals het is en gebruikt zal worden om nieuwkomers te huisvesten.
"Het kamp in Vujcak is een gevaarlijke en onmenselijke plaats - geen enkele mens mag zo leven", zegt Nihal Oman, adjunct-projectcoördinator van Artsen Zonder Grenzen. "De mensen komen vanuit Vucjak in onze kliniek toe in slippers, zonder sokken, zonder jas. Door de verschrikkelijke leefomstandigheden lijden velen aan infecties van de luchtwegen en aan huidziekten. Het is hartverscheurend om deze mensen te zien en te behandelen, wetende dat ze aan het eind van de dag terug moeten gaan naar hun tent en op de grond moeten slapen. Het is onaanvaardbaar dat dit kamp open zal blijven. Het zou nu gesloten moeten zijn."
Sinds augustus heeft Artsen Zonder Grenzen, in samenwerking met het Bosnische ministerie van Volksgezondheid, haar medische programma’s in deze regio van Bosnië opnieuw opgestart op twee plaatsen om tegemoet te komen aan de gezondheidsbehoeften van migranten en asielzoekers die buiten de officiële centra moeten verblijven. In die projecten besteden we bijzondere aandacht aan slachtoffers van geweld en seksueel geweld. Sindsdien hebben de medische teams van Artsen Zonder Grenzen ongeveer 1.200 consultaties gegeven aan mensen die anders geen medische zorg zouden hebben. Veel van de patiënten van Artsen Zonder Grenzen zijn niet-begeleide minderjarigen.
"Mensen die niet in officiële kampen geregistreerd staan, hebben geen toegang tot enige vorm van dienstverlening. Bovendien lopen ze meer risico op geweld", zegt Osman. "Wij willen net deze groep bereiken, zij hebben onze hulp het meest nodig. Tenzij de autoriteiten veilige, geschikte, accommodatie en adequate diensten aan deze mensen aanbieden, vrezen we dat het slechts een kwestie van tijd is voordat we mensen zien sterven".
Artsen Zonder Grenzen roept op tot humane opvangnormen. De omstandigheden in bestaande formele kampen moeten worden verbeterd, de dienstverlening aan mensen die buiten de formele kampen verblijven, moet worden uitgebreid. Artsen Zonder Grenzen roept ook op tot een betere toegang tot gezondheidszorg, waaronder geestelijke gezondheidszorg, en andere cruciale diensten voor migranten en asielzoekers in Bosnië.
* De namen zijn veranderd.
