Ebola in D.R. Congo : 1 jaar na de uitbraak van de epidemie, moet de respons dringend worden herzien

De hevigste ebola-uitbraak in de geschiedenis van de Democratische Republiek Congo gaat zijn tweede jaargang in; de situatie is zorgwekkend. In juli werden elke week tussen de 80 en 100 mensen met de ziekte gediagnosticeerd. Ook in Oeganda werden de eerste ebolapatiënten geïdentificeerd, een familie die in juni vanuit D.R. Congo was gereisd. En in Goma, een stad met 1,5 miljoen inwoners, werd deze week nog een twee ebolapatiënt geregisteerd.

Sinds augustus vorig jaar heeft ebola meer dan 2.600 mensen besmet en bijna 1.700 mensen gedood. Ongeveer een derde van de ebola-gerelateerde sterfgevallen tot nu toe is post-mortem gediagnosticeerd: tussen het opduiken van de eerste symptomen en het moment waarop een patiënt wordt opgenomen in een ebolacentrum verstrijken gemiddeld 6 dagen – tijd waarin de toestand van de patiënt verslechtert en het virus zich kan verspreiden om anderen te infecteren.

Het is duidelijk dat de verzamelde respons tot nu toe heeft gefaald om deze epidemie onder controle te krijgen, ondanks dat er bij deze uitbraak potentiële behandelingen en vaccins – beiden nog in de ontwikkelings- en onderzoeksfase -  inzetbaar waren, die bij eerdere uitbraken niet voorhanden.

Sinds het begin van deze uitbraak werd de onveiligheid in de regio van de uitbraak aangeduid als een belangrijke uitdaging voor de interventie. In het noordoosten van de Democratische Republiek Congo woedt al 25 jaar een conflict; in het gebied zijn talloze gewapende groeperingen actief.

Daarnaast wordt er nog steeds geen vertrouwen gesteld in de gezondheidswerkers die betrokken zijn in de ebola-reactie. Zij zijn het doelwit geweest van gerichte acties, soms met het gevolg dat cruciale activiteiten zoals het opsporen van contacten, alerte onderzoeken of vaccinatiecampagnes moesten worden opgeschort, beperkt of geannuleerd. Artsen Zonder Grenzen moest in februari Katwa en Butembo zelfs verlaten, na gewelddadige aanvallen op de ebolacentra waar we werkten.

Maar noch de angst voor deze zeer dodelijke, weinig begrepen ziekte, noch de spanningen in het gebied kunnen op zichzelf de oorzaak zijn van het onvermogen van verzamelde respons om de lokale bevolking actief te betrekken in het bestrijden van de epidemie. De algemene aanpak van de ebola-interventie moet in vraag gesteld en worden verbeterd.

Opgezet als een "parallel systeem", staan de behandelings- en transitcentra voor ebola-epidemieën duidelijk los van de bestaande zorginstellingen waarmee de lokale bevolking vertrouwd is. Als gevolg daarvan lijken ze gehuld in mysterie en worden ze beschouwd als plaatsen waar mensen sterven, eens ze gescheiden zijn van hun familie. Het is veelzeggend dat 90% van de vermoedelijke ebolapatiënten die in de loop van het jaar zijn opgenomen, negatief testten op ebola en waarschijnlijk aan een andere ziekte hebben geleden. Deze centra zijn niet in staat om tijdens de wachttijd voor de resultaten van de ebolatests kwaliteitsvolle en geïndividualiseerde zorg te bieden. Dat heeft ongetwijfeld de acceptatie van dergelijke voorzieningen door de gemeenschap ernstig geremd.

De medische activiteiten van Artsen Zonder Grenzen in deze regio dateren van vóór deze ebola-epidemie. Onze teams reageerden op terugkerende crises als gevolg van geweld, endemische malaria, het uitbreken van mazelen of cholera. De massale mobilisatie van middelen tijdens de ebolarespons vormt echter een schril contrast met de verwaarlozing waar deze regio de afgelopen decennia onder te lijden heeft gehad. Dit draagt bij tot de wijdverspreide overtuiging dat de prioriteit die de ebola-interventie krijgt, de belangen van de bevolking niet behartigt.

Als we de epidemie onder controle willen krijgen, moet de respons dringend worden aangepast aan de behoeften en verwachtingen van de bevolking, ook wat betreft de voorkeuren op het gebied van gezondheidszorg. Daarom werkt Artsen Zonder Grenzen aan de integratie van haar ebola-gerelateerde activiteiten in de lokale gezondheidscentra en ziekenhuizen. Op die manier wil Artsen Zonder Grenzen vroegtijdige melding van de symptomen stimuleren en de tijdige identificatie van verdachte patiënten vergemakkelijken. De eerste indicaties zijn positief: in juli werd 20% van de patiënten die werden opgenomen in het ebolacentrum in Beni doorverwezen vanuit een gezondheidscentrum dat wordt ondersteund door Artsen Zonder Grenzen. Dat percentage ligt hoger dan dat van de patiënten die werden doorverwezen vanuit de ebolatransitcentra.

Tot slot sluit Artsen Zonder Grenzen zich aan bij de oproep van vele deskundigen die hebben aanbevolen om de toegang tot de vaccinatie die in deze respons wordt gebruikt, uit te breiden. Meer dan 170.000 mensen werden tot nu toe ingeënt via een "ringvaccinatie"-benadering: die richt zich op de contacten van bevestigde ebolapatiënten en eerstelijnswerkers. Maar de toegang tot vaccinatie moet worden uitgebreid tot de gehele risicopopulatie. Dergelijke maatregelen zijn dringend nodig om te voorkomen dat de epidemie nog een jaar aanhoudt.

Artsen Zonder Grenzen is actief sinds het uitbreken van de epidemie en heeft op verschillende plaatsen in de regio en op verschillende fronten ingegrepen: patiëntenzorg, beheer van verdachte gevallen, infectiepreventie en -bestrijding, alert onderzoek en gezondheidspromotie. Na de aanvallen op de ebolacentra van Katwa en Butembo in februari hebben onze teams zich gericht op de ondersteuning van de lokale gezondheidszorgfaciliteiten, op het bieden van toegang tot zorg in een ebolacontext en op het vergemakkelijken van vroegtijdige opsporing en diagnose van ebolapatiënten. Onze teams werken momenteel aan de ondersteuning van de lokale gezondheidsinfrastructuren in steden als Goma, Beni, Lubero en Kayna in Noord-Kivu en Bunia, Mambasa en Biakato in Ituri. De steun heeft betrekking op activiteiten zoals eerstelijnsgezondheidszorg, triage, isolatie, infectiepreventie en -bestrijding, water- en sanitaire voorzieningen, doorverwijzingen en gezondheidspromotie. We steunen ook een ebolabehandelingscentrum met een capaciteit van 34 bedden in Bunia en een klein ebolatransitcentrum in Goma, terwijl we de bouw van een groter transitcentrum met 72 bedden in de dezelfde stad afronden.