Democratische Republiek Congo: gewapend geweld in Noord-Kivu vangt mensen en medische voorzieningen in kruisvuur

Na een escalatie van geweld tussen verschillende gewapende groepen in het gebied na 22 januari, ontvluchtten ongeveer 10.000 mensen hun huizen in en rond Mweso, op het grondgebied van Masisi, en zochten hun toevlucht in het algemeen ziekenhuis van Mweso.

De voorbije weken behandelde Artsen Zonder Grenzen ongeveer 67 oorlogsgewonden in het ziekenhuis van het Ministerie van Volksgezondheid, voornamelijk voor schotwonden en verwondingen door explosies. Meer dan 50 van deze patiënten waren burgers, waaronder 21 kinderen jonger dan 15 jaar. Ontheemden vinden ook psychologische ondersteuning en tijdelijke onderkomens, waterfilters en zeep bij AZG.

Minstens 2.500 mensen, waaronder kinderen van wie de ouders zijn vermoord, schuilen in het Mweso-ziekenhuis. Dit is nochtans een daling: veel mensen ontvluchten het gebied richting Kitshanga, Katsiru, Nyanzale, Pinga, Kalembe en Kashunga.

“De situatie is uiterst zorgwekkend”, zegt AZG-projectcoördinator Çaglar Tahiroglu. “Het ziekenhuis is overweldigd, met duizenden mensen die binnen opeengepakt zitten, op zoek naar enige bescherming tegen de gevechten. Samen met het ministerie van Volksgezondheid doen we ons best om iedereen te helpen, maar we hebben niet genoeg benodigdheden, zoals voedsel.”

Conflict breidt uit naar zuiden

Aan de overkant van de grens in de provincie Zuid-Kivu, waar volgens de VN sinds december 2022 bijna 155.000 mensen ontheemd zijn, hebben de recente confrontaties een nieuwe golf van ontheemding veroorzaakt, waarbij enkele duizenden mensen de afgelopen dagen zijn aangekomen in de grensstad Bweremana en in Minova, verder naar het zuiden.

In het algemene ziekenhuis van Minova behandelde het medisch personeel van AZG en het ministerie tussen 2 en 6 februari ongeveer dertig gewonden, waaronder vier kinderen, tien vrouwen en twaalf mensen die een operatie moesten ondergaan.

Omdat de weg tussen de hoofdstad van Noord-Kivu, Goma, en de stad Shasha, 27 km naar het westen, momenteel onbegaanbaar is vanwege de gevechten, worden mensen vanuit gezondheidscentra in het zuidelijke deel van Noord-Kivu doorverwezen naar het algemene ziekenhuis van Minova en andere gezondheidscentra in Zuid-Kivu. Deze worden daardoor overspoeld met patiënten, waaronder een toenemend aantal overlevenden van seksueel geweld.

“De gezondheidsvoorzieningen in Minova zijn overweldigd en kampen met een tekort aan essentiële medicijnen voor de behandeling van veel voorkomende aandoeningen zoals malaria, diarree, ondervoeding en luchtweginfecties”, zegt Rabia Ben Alí, noodhulpcoördinator van Artsen Zonder Grenzen in Zuid-Kivu. “De afgelopen vier weken is het aantal wekelijkse gevallen van seksueel geweld dat in het ziekenhuis in Minova wordt behandeld, verdubbeld.”

Teams tijdelijk verhuisd

Nu de gevechten heviger worden en de steden Mweso en Minova naderen, komt de veiligheid van burgers, medisch personeel en patiënten steeds meer in gevaar.

In het stadscentrum van Mweso zijn verschillende huizen getroffen door explosieven, waarbij burgers omkwamen. Alleen al in de week van 22 januari werden naar schatting twintig burgers gedood, onder wie één kind, en raakten nog eens 41 gewond. In de laatste week van januari raakten kogels van kruisvuur de AZG-basis en het Mweso-ziekenhuis, waarbij één verzorger gewond raakte, terwijl op 2 februari het gebied tussen het Mweso-ziekenhuis en de AZG-basis werd getroffen door een explosief.Bezorgd om de veiligheid van haar teams heeft Artsen Zonder Grenzen tijdelijk een deel van het personeel uit Mweso en Minova verhuisd. ​

“We blijven steun bieden, meestal op afstand, aan het Mweso-ziekenhuis en aan negen gezondheidscentra in de regio”, zegt Tahiroglu. “Het personeel van AZG zal terugkeren zodra de veiligheidssituatie het toelaat. We kunnen echter geen medische zorg verlenen onder deze omstandigheden, waarin gezondheidszorginstellingen niet worden beschermd en medisch personeel in het kruisvuur terechtkomt.”

Sinds maart 2022 verdreef de toename van gewapende conflicten in de provincie Noord-Kivu, gekoppeld aan de heropleving van de M23-beweging, meer dan een miljoen mensen uit hun huizen. Het geweld veroorzaakt een humanitaire ramp in een provincie die al meer dan dertig jaar lijdt onder gewapende conflicten en massale ontheemding.

In de gezondheidszone Mweso in het Masisi-gebied in de provincie Noord-Kivu, verleenden teams van Artsen Zonder Grenzen medische zorg en humanitaire hulp aan grote aantallen mensen, waaronder ongeveer 30.000 mensen die in februari 2023 tijdelijk ontheemd waren geraakt. In de gezondheidszone van Masisi blijven de teams van Artsen Zonder Grenzen het algemene ziekenhuis van Masisi en vijf gezondheidscentra steunen, ondanks bevoorradingsmoeilijkheden door de gevechten.

In de provincie Zuid-Kivu reageerden Artsen Zonder Grenzen-teams in Minova in de eerste helft van 2023 op de gevolgen van het conflict in Noord-Kivu. Na een verslechtering van de situatie lanceerde Artsen Zonder Grenzen in december 2023 een nieuwe noodhulpactie op negen locaties waar ontheemden zich hadden gevestigd.

View of the site for displaced people of Bweremana, on the border between North Kivu and South Kivu provinces, in eastern DRC. Copyright Igor Barbero/MSFHundreds of displaced people have taken shelter at a school in the town of Minova, in South Kivu province of eastern DRC. Copyright Igor Barbero/MSF

Patients and carers walking in front of the 40-bed paediatric care unit, inside the general referral hospital of Mweso, North-Kivu, supported by MSF teams since 2005 in partnership with the Ministry of Health. Between January and June 2023, more than 16,200 admissions were recorded in the paediatric unit. Copyright : Laora Vigourt/MSFView of the intensive care unit building at the general referral hospital of Mweso, North-Kivu, supported by MSF teams since 2005 in partnership with the Ministry of Health. Between January and June 2023, about 1,400 admissions were recorded in the intensive care unit. Copyright: Laora Vigourt/MSF

An MSF staff member walks through a ward full of patients at the Minova General Referral Hospital, in South Kivu province of eastern DRC. Copyright: Charly Kasereka/MSFAn MSF staff member and a child look at the town of Minova and Lake Kivu from the top of a hill. South Kivu province, eastern DRC. Copyright: Igor Barbero/MSF