Rapport Artsen Zonder Grenzen: Antiterreurbeleid strooit zout in de wonde.

"De eerstelijnsmedewerkers van Artsen Zonder Grenzen vertellen ons hoe ze worden lastiggevallen, geïntimideerd, geslagen en beschuldigd van het steunen van terroristen wanneer ze enkel onpartijdige gezondheidszorg bieden", zegt Luz Saavedra, hoofdonderzoeker van het rapport bij de afdeling Analyse van Artsen Zonder Grenzen.

Het rapport is gebaseerd op kwalitatief onderzoek met eerstelijnspersoneel van Artsen Zonder Grenzen, werkzaam in en afkomstig uit Afghanistan, Nigeria en Irak. Het richt zich op elementen die in alle drie de landen aanwezig waren. Het personeel van Artsen Zonder Grenzen omschreef deze conflicten op het gebied van terrorismebestrijding consequent als "vuile oorlogen" waarin "niemand veilig is".

Een belangrijke bevinding was dat beleid en praktijken op het gebied van terrorismebestrijding reële en persoonlijke risico's met zich meebrengen voor artsen. Bijna twee derde van het personeel dat de diepte-interviews gaf, maakte rechtstreeks geweld of intimidatie mee of was er getuige van en is ervan beschuldigd geweest ‘terroristen’ te steunen wanneer ze patiënten alleen op basis van hun behoeften behandelden. De strijdkrachten hebben geweld gebruikt aan de poorten van gezondheidscentra, in ziekenhuisafdelingen en in ambulances op de weg in een poging te voorkomen dat de eerstelijnswerkers van Artsen Zonder Grenzen patiënten behandelen op basis van medische noodzaak en in overeenstemming met de medische ethiek.

Vanuit het perspectief van eerstelijnswerkers wordt het steeds moeilijker om onderscheid te maken tussen de tactieken van zogenaamde terroristen en die van degenen die hen bestrijden.

Hele gemeenschappen zien zorg geremd of belemmerd. Burgers en strijders worden vaak samengevoegd tot wat de strijdkrachten als één vijandig geheel beschouwen. Strijdkrachten proberen te rechtvaardigen dat burgers hun bescherming onder internationaal recht verliezen omdat ze ‘terroristen’ of ‘aanhangers van terroristen’ zijn. Een van de ondervraagden in het rapport zei letterlijk: "we zagen ze de stad bombarderen vol met burgers, gezinnen in hun huizen." De zieken en gewonden worden vaak aan hun lot overgelaten om te lijden of te sterven omdat, zoals een ander AZG-personeelslid zei, "we geen toegang tot hen hadden en zij ons niet konden bereiken."

Eerstelijnswerkers van Artsen Zonder Grenzen beschouwen het humanitaire principe van onpartijdigheid - patiënten behandelen op basis van hun behoeften - als essentieel, en het moet gehandhaafd en verdedigd worden in tijden van terrorismebestrijding. De deelnemers aan het onderzoek wezen er echter ook op dat oprecht onpartijdig zijn voortdurend wordt aangevallen, op zeer reële en gevaarlijke manieren.

"Het is schandalig dat staten verwachten dat gezondheidswerkers behandeling van patiënten weigeren op basis van politieke of militaire overwegingen", zei Saavedra. “Degenen die antiterreur-oorlogen voeren, beschouwen onze teams als onderdeel van hun militaire strategie; we worden geaccepteerd als we nuttig zijn, maar afgewezen als we worden geacht hun militaire en politieke doel niet te dienen. Dit kunnen we niet aanvaarden – het verhindert ons om patiënten te behandelen en druist in tegen alles waar ‘humanitair zijn’ voor staat.”

Onderzoeksdeelnemers wezen er ook op dat wanneer de idee leeft dat humanitaire actoren dicht bij staten in antiterreur-oorlogen staan, enorme argwaan opduikt bij gewapende oppositiegroepen. Daardoor stopte de samenwerking met Artsen Zonder Grenzen of andere humanitaire organisaties al meer dan eens. Momenteel is AZG te vaak beperkt tot één kant van een frontlinie, met een antiterrorismemacht die wil profiteren en een oppositie die niet wil praten of vijandig is.

Deze onderzoeksresultaten bieden een uniek inzicht in de realiteit van het werken in antiterreur-omgevingen. Eerstelijnswerkers weten hoe moeilijk het is om in conflictgebieden te opereren. Ze melden dat terrorismebestrijdingswetten en -praktijken het nog moeilijker maken door "zout in de wond" toe te voegen. Toch komt het perspectief van eerstelijnswerkers zelden aan bod in beleidsdiscussies over terrorismebestrijding.

"Helaas komen de bevindingen van dit onderzoek niet als een verrassing", zegt Francoise Saulnier, International Legal Director van Artsen Zonder Grenzen. “De War on Terror heeft de bescherming van de medische missie aangetast door prioriteit te geven aan binnenlandse terrorismebestrijdingswetten in plaats van aan internationaal humanitair recht. Hierdoor worden onze teams vaak blootgesteld aan de soms willekeurige manier waarop staten wetten en de rol van de gezondheidszorg interpreteren”.

We moeten in staat zijn om te kunnen behandelen op basis van medische nood alleen. We moeten kunnen praten met alle groepen die de toegang beheren en onze teams kunnen schaden. Onze gezondheidsfaciliteiten moeten worden gespaard van elke vorm van militaire en veiligheidsoperaties.

Daarom roept AZG opnieuw op tot humanitaire vrijstellingen in antiterreur-omgevingen.

"Dit betekent dat onpartijdige humanitaire organisaties moeten worden vrijgesteld van het doelwit te vormen van de wettelijke regimes en militaire tactieken die de War on Terror hebben bepaald", besluit Saulnier. “Het zoeken of verlenen van de broodnodige gezondheidszorg kan niet worden bestraft in naam van ‘terrorismebestrijding’.”

--------------------------------------------------------

Onderzoeksmethodologie: Het onderzoeksproject dat leidde tot de hier gepresenteerde bevindingen, was bedoeld om inzicht te krijgen in de omvang van de effecten van terrorismebestrijding op de verstrekking van onpartijdige humanitaire gezondheidszorg door de ervaringen uit de eerste hand van AZG-eerstelijnswerkers in Irak, Afghanistan en Nigeria. Het is ontworpen op basis van een uitgebreide literatuurstudie (inclusief 110 externe documenten en ongeveer 150 interne AZG-documenten) en interviews met 44 sleutelinformanten (inclusief medewerkers van Artsen Zonder Grenzen, andere internationale niet-gouvernementele organisaties en de VN, evenals academici en adviseurs). Vervolgens werden kwalitatieve gegevens verzameld via online en live diepte-interviews met 26 lokaal ingehuurde medewerkers van Artsen Zonder Grenzen in de drie landen. Alle 26 van deze medewerkers werkten rechtstreeks in omgevingen waar ze werden blootgesteld aan terrorismebestrijdingsoperaties. In alle gevallen was hun toestemming om deel te nemen aan het onderzoek gebaseerd op strikte vertrouwelijkheid vanwege de risico's die aan dit onderwerp zijn verbonden. Geen van de citaten of voorbeelden in het rapport mag worden toegeschreven aan een specifiek AZG-project, noch aan een van de drie geselecteerde studielanden.

De selectiecriteria voor deelnemers waren onder meer: ​​een eerstelijnswerker zijn van Artsen Zonder Grenzen uit een van de drie landen; een werkrol hebben die mogelijk rechtstreeks werd beïnvloed door praktijken op het gebied van terrorismebestrijding; en een bereidheid om deel te nemen aan het onderzoek door vrijelijk hun geïnformeerde toestemming te geven. De 26 diepte-interviews (die in totaal meer dan 17 uur duurden) zijn getranscribeerd (224 pagina's met transcripties) en thematisch gecodeerd. Deze codes werden geanalyseerd, waarbij de resultaten tussen de drie landen werden vergeleken, tussen de antwoorden van medisch en niet-medisch personeel, en tegen het thematisch gecodeerde literatuuronderzoek aan de bureau en de thematisch gecodeerde 44 interviews met sleutelinformanten. Het onderzoeksprotocol heeft een strenge goedkeuring van de ethische beoordelingsraad doorstaan.