1 jaar oorlog in Soedan: een kolossale, door de mens veroorzaakte catastrofe

Port Sudan/Darfoer, 12 april 2024 – De kolossale, door de mens veroorzaakte catastrofe, in Soedan is een van de van de ergste crises ter wereld sinds decennia. Een jaar na het begin van de oorlog tussen de door de regering geleide Soedanese strijdkrachten (SAF) en de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) brengen politieke blokkades voor humanitaire toegang door de strijdende partijen en gebrek aan actie van de Verenigde Naties en internationale humanitaire organisaties miljoenen mensen in gevaar. Op maandag 15 april komen regeringen, ambtenaren, hulporganisaties en donoren in Parijs bijeen om manieren te bespreken om de levering van humanitaire hulp te verbeteren. Artsen Zonder Grenzen roept hen op om dringend de humanitaire respons onmiddellijk op te schalen.

Foto's en cijfers onderaan dit bericht

“De mensen in Soedan lijden enorm. De zware gevechten – bombardementen, beschietingen en grondoperaties in stedelijke woongebieden en in dorpen – duren voort, het gezondheidszorgsysteem is in elkaar gezakt en de basisvoorzieningen zijn beschadigd. Slechts 20 tot 30 procent van de gezondheidszorgvoorzieningen in Soedan blijft functioneel. Gezondheidszorg is uiterst beperkt voor mensen in het hele land”, zegt Jean Stowell, hoofd van de interventie van Artsen zonder Grenzen in Soedan.

Volgens de VN zijn al ruim acht miljoen mensen gedwongen hun huizen te ontvluchten en meerdere keren ontheemd, en hebben naar schatting 25 miljoen mensen – de helft van de bevolking van het land – humanitaire hulp nodig. “Elke dag zien we patiënten sterven aan hun verwondingen. Kinderen sterven aan ondervoeding en het gebrek aan vaccins, vrouwen met complicaties na onveilige bevallingen, patiënten die seksueel geweld hebben meegemaakt en mensen met chronische ziekten die geen toegang hebben tot hun medicijnen”, vervolgt Stowell. “En toch zien we een uiterst verontrustende humanitaire leegte.”

“De situatie in Soedan was vóór de oorlog al erg precair en is nu catastrofaal geworden. In veel van de gebieden waar Artsen Zonder Grenzen noodhulpactiviteiten is gestart, zagen we geen enkele terugkeer van de internationale humanitaire organisaties die aanvankelijk in april waren geëvacueerd”, zegt Ozan Agbas, verantwoordelijke van de noodoperaties van AZG in Soedan.

Grootste uitdaging: de schaarste aan medische benodigdheden door blokkades en geweld

Hoewel AZG goed samenwerkt met het ministerie van Volksgezondheid, blokkeren de strijdende partijen opzettelijk de humanitaire toegang en de levering van hulp (visas, grensovergangen etc). “Vandaag is onze grootste uitdaging de schaarste aan medische benodigdheden. We hebben geen chirurgische apparatuur meer en we staan op het punt al het werk stop te zetten, tenzij er voorraden arriveren”, zegt *Ibrahim, een arts van Artsen Zonder Grenzen die in Khartoum werkt, een stad die al zes maanden onder een blokkade staat. Een soortgelijke situatie heeft sinds januari gevolgen voor de stad Wad Madani.

In de door de RSF gecontroleerde gebieden, waar ook veel verschillende milities en gewapende groepen opereren, werden in de eerste maanden van het conflict regelmatig gezondheidsfaciliteiten en pakhuizen geplunderd. Incidenten zoals carjackings komen regelmatig voor en medisch personeel, met name van het ministerie van Volksgezondheid, wordt lastiggevallen en gearresteerd.

In moeilijk bereikbare gebieden als Darfur, Khartoem of Al Jazirah is Artsen Zonder Grenzen vaak de enige of een van de weinige aanwezige internationale humanitaire organisaties, terwijl de behoeften ons reactievermogen ver te boven gaan. Zelfs in meer toegankelijke gebieden zoals de staten Witte Nijl, Blauwe Nijl, Kassala en Gedaref is de algehele reactie verwaarloosbaar: een druppel op een gloeiende plaat.

Meer nood aan veiligheid, en aan lef

Artsen Zonder Grenzen roept de strijdende partijen op om zich te houden aan het Internationaal Humanitair Recht en de humanitaire resoluties van de Jeddah-verklaring¹. Er is nood aan mechanismen om burgers te beschermen en om veilige humanitaire toegang tot alle gebieden van Soedan zonder uitzondering te garanderen – inclusief het stoppen van blokkades.

Artsen Zonder Grenzen roept de VN ook op om meer lef te tonen in het licht van deze enorme crisis. Er is nood aan duidelijke resultaten voor meer toegang, en een actieve bijdrage aan een snelle en grootschalige opschaling van humanitaire hulp. Artsen Zonder Grenzen dringt er ook bij de donoren op aan om de financiering voor de humanitaire hulp in Soedan te verhogen.

*Naam gewijzigd om identiteit te beschermen

¹ https://www.state.gov/jeddah-declaration-of-commitment-to-protect-the-civilians-of-sudan/

International Conference for Sudan and its Neighbours to happen in Paris on 15 April: https://civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu/news-stories/news/eu-france-and-germany-announce-international-humanitarian-conference-support-sudan-2024-03-15_en

Factbox – Medische cijfers van Artsen Zonder Grenzen in een oogopslag

Artsen zonder Grenzen werkt momenteel in en ondersteunt meer dan dertig gezondheidszorginstellingen in tien staten in Soedan: Khartoum, Al Jazirah, White and Blue Nile, Al Gedaref, West-Darfur, Noord-, Zuid- en Centraal-Darfur en de Rode Zee. Onze teams zijn onlangs ook in Kassala tussenbeide gekomen. We voeren activiteiten uit in zowel door de SAF als door de RSF gecontroleerde gebieden. Wij bieden traumazorg, moederzorg en behandelen ondervoeding naast andere gezondheidszorgdiensten.

De behoeften in het hele land zijn enorm en grotendeels onvervuld. Hieronder staan slechts enkele medische indicatoren die illustreren wat Artsen Zonder Grenzen ziet in bepaalde gebieden waar we toegang toe hebben en waarop we kunnen reageren. Maar we weten dat dit slechts het topje van de ijsberg is.

Sinds april 2023 hebben meer dan een half miljoen mensen medisch advies ingewonnen bij onze ondersteunde ziekenhuizen, gezondheidsfaciliteiten en mobiele klinieken.
In hotspots van geweld zijn wreedheden begaan en zijn burgers etnisch het doelwit geworden en vermoord.
- Een voorbeeld is dat in juni in één week tijd meer dan 1.500 oorlogsgewonde Soedanezen werden opgevangen in het door Artsen Zonder Grenzen ondersteunde ziekenhuis in Adré (Tsjaad).
- Een retrospectief sterfteonderzoek onder vluchtelingen bevestigde berichten over massamoorden in West-Darfur.
- We behandelden overlevenden van seksueel geweld. Tussen juli en december 2023 maakten 135 van de patiënten die zich bij een medische instelling van Artsen zonder Grenzen in het oosten van Tsjaad meldden, bekend dat zij een verkrachting hadden overleefd. Het zijn allemaal vrouwen of meisjes, tussen de 14 en 40 jaar oud, en de meesten werden aangevallen vóór hun aankomst in Tsjaad. In 90 procent van de gevallen waren de aanvallers bewapend en 40 procent van de overlevenden werd door meerdere aanvallers verkracht.
De indirecte gevolgen voor de gezondheid van de oorlog zijn even verwoestend geweest. Tussen 70 en 80% van de ziekenhuizen in door conflicten getroffen gebieden functioneert niet meer.
- Veel mensen moeten lange afstanden afleggen, vaak in extreme onveiligheid, om medische zorg te zoeken. Patiënten arriveren vaak te laat in de zorginstellingen.
Slechte levensomstandigheden, gebrek aan toegang tot schoon water, gebrek aan vaccinaties en gebrek aan toegang tot gezondheidszorg creëren samen omstandigheden voor uitbraken, zoals het afgelopen jaar is gebeurd, en verergeren de prevalentie van ziekten aanzienlijk.
- Artsen Zonder Grenzen-teams hebben meer dan 100.000 gevallen van malaria gezien, meer dan 2.000 mensen behandeld voor cholera en vele duizenden gevallen van mazelen gezien.
Zwangere vrouwen worden vooral getroffen door het gebrek aan toegang tot gezondheidszorg.
- Het afgelopen jaar heeft Artsen Zonder Grenzen meer dan 8.400 bevallingen begeleid en 1.600 keizersneden uitgevoerd.
Een ander groeiend probleem is ondervoeding. Artsen Zonder Grenzen heeft in een jaar tijd de behandeling van ruim 30.000 kinderen met acute ondervoeding ondersteund.
Artsen zonder Grenzen komt ook in actie in Tsjaad en Zuid-Soedan, waar sinds het begin van de oorlog in Soedan ruim een miljoen mensen hun toevlucht hebben gezocht.
- De behoeften van de vluchtelingen en repatrianten daar zijn eveneens immens en er wordt onvoldoende rekening mee gehouden. In Tsjaad is er momenteel bijvoorbeeld sprake van een uitbraak van hepatitis E.